Temeli atılan projeler bitmedi, kaynaklar ise özele akıyor

AKP iktidarı kamu projelerine milyonlarca lira para aktarırken bahsi geçen projeler yıllardır tamamlanmıyor. 2013 yılında temeli atılan Ankara-İzmir Yüksek Hızlı Tren hattı projesi, üzerinden 12 yıl geçmesine karşın hâlâ bitmedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her açıklamasında yaptıkları yol ve köprülerden söz etmesine karşın AKP, Cumhuriyetin 100. yılında 7 bin 500 kilometre otoyol hedefine yaklaşamadı. Birçok proje yıllardır tamamlanmazken, kaynaklar ise özel şirketlere aktarılıyor.

Türkiye’de mevcut 3 bin 796 km otoyol bulunuyor. Ayrıca Antalya’dan başlayıp Mersin üzerinden Tarsus’u, Adana’yı ve Gaziantep’i birbirine bağlayacak otoyol 22 yıldır, 2013’te inşaatına başlanan Van-Şırnak Karayolu projesi ise 12 yıldır tamamlanmadı.

Projeler yurttaşı zarara uğratıyor

AKP’nin projeleri ve vaatleri yıllardır yerine getirilmezken yaptıkları projeler de yurttaşı zarara uğratıyor. 50 milyon Avro yapım maliyeti olan Zafer Havalimanı için açıldığı 2012’den günümüze kadar işletmeci şirkete yapılan ödemelerin havaalanının yapım maliyetini katladığı belirtildi. Çanakkale, Gökçeada, Kocaeli Cengiz Topel, Balıkesir Merkez ve Uşak havalimanlarına yıllardır bir yolcu uçağı bile inmedi.

Cumhuriyet’ten Rengin Temoçin’e değerlendirmelerde bulunan CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Sivas Milletvekili Ulaş Karasu, “Son yıllarda yap-işlet-devret modeli ile yaptırılan köprü, raylı sistem, otoyol ve havaalanı gibi yatırımlar ile hastane inşaatlarının bedeli olarak yatırımları gerçekleştiren şirketlerle yapılan anlaşmaların ve ödemelerin döviz cinsinden olması, dolar kurunun dengesizliği de düşünüldüğünde vatandaşın vergileriyle oluşan bütçeye ağır yükler getiriyor” dedi.

“TCDD 2023’te 11 milyar 491 milyon TL zarara uğradı”

“‘Yol yaptık’ propagandasına sarılan iktidar, her konuda olduğu gibi sözüne ve hedeflerine de sadık olmadığını istatistikler ortaya koyuyor” diyen Karasu, “AKP, Cumhuriyetimizin 100’üncü yılı olan 2023’e hedefi olarak koyduğu 7 bin 500 kilometrenin çok gerisinde kaldı. Yine 36 bin 500 kilometre olan bölünmüş yol hedefi de çok gerilerde kaldı ve 2028 yılı hedefi dahi 2023’ün tam 5 bin 250 kilometre gerisine düştü” ifadelerini kullandı.

“Demiryollarımız ‘zarar yoluna’ dönüştürülmüş” diyen Karasu sözlerini şöyle sürdürdü: “Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda ve ülkemizin bağımsızlığının kazanılmasında çok önemli ve stratejik bir rolü bulunan TCDD’nin, 1980’lere kadar uzanan özelleştirme girişimleri AKP iktidarlarında da sürdü. 2018’de 2 milyar 557 milyon TL zarar eden TCDD, 2022’de 6 milyar 386 milyon TL, 2023’te ise 11 milyar 491 milyon TL zarara uğradı.

“Hazine’den 12 milyon dolar çıkmış”

Tamamlanmayan Ankara-İzmir Yüksek Hızlı Tren projesine de değinen Karasu, “Maliyeti her yıl artan ve 2020’de 16.4 milyar TL olarak hesaplanan projenin maliyeti 2024 sonunda 64.4 milyar TL’ye ulaştı. Yine Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı 29 Ekim 2016’da açıldı ve Kolin-Cengiz Limak tarafından 235 milyon dolara mal edildi. Geçen sekiz yılda dolarla garanti ödemesi nedeniyle bu şirketlere 81 milyon 822 bin dolar ödendi. 2024’te garanti edilen 8 milyon yolcuya karşılık sadece 3 milyon 112 bin kişi gelmiş ve bu nedenle Hazine’den 12 milyon dolar çıkmış. 2025 yılında yolcu garantisi 10 milyona çıktı. Gar, 2036 yılında kamuya devredilecek” diye konuştu.

Karasu,“Ülkemizde yapişlet-devret (YİD) projelerini yapan, işleten iktidara yakın 44 şirket bulunuyor ve bu şirketlerden 37’si geçen yıl matrah beyan etmedi. Vergi vermeden, Hazine’den garantileri kasalarına koydular. Son 7 yılda, bu şirketlerin kasalarına tam 384 milyar lira konulmuş, 2025 yılında da 202 milyar lira daha konulacak” dedi.

Maliyetin üzerinde ödeme

Karasu sözlerini şu şekilde noktaladı: “Ülkemizde Yap İşlet Devret (YİD) projelerini yapan, işleten iktidara yakın 44 şirket bulunmaktadır ve bu şirketlerden 37’si geçen yıl matrah beyan etmemiştir. Vergi vermeden, hazineden garantileri kasalarına konulmuştur. Son 7 yılda, bu şirketlerin kasalarına tam 384 milyar lira konulmuş, 2025 yılında da 202 milyar lira daha konulacaktır. Dünya üzerinde YİD projelerini hayata geçiren 250 müteahhitten 43’ü Türk’tür ve bugüne kadar hayata geçirilen 38 YİD projesinin de işletme süresinin bitirilmesi sonunda, tekrar ihaleye gidilerek şirketler tarafından işletmesinin sağlanacağı bilinmektedir.

Bunun örneklerinden biri Göcek Tüneli’nin durumudur. Göcek Tünelinin devamında devlet, Göcek 2 Tüneli’ni yapmıştır. Bu tüneli de yine Göcek 1 tünelinin işletmesine vermiş ve işletme süresini de 2032’den 2025’e çekmiştir. Ancak, daha sonra firma uluslararası tahkime giderek işletme süresini 2030’a çıkarmıştır. Yani bedava bir tünel almıştır. Yine Yavuz Sultan Selim Köprüsünün de 2024’te kamuya devri gerekiyordu, ancak maliyet artışı gerekçesiyle işletme süresi 4 yıl daha uzatılmıştır.

Bu köprüye de maliyetin üzerinde ödeme yapıldığı bilinmektedir. Yine sözleşmeler gereği, Osmangazi köprüsü 2036’da Avrasya Tüneli 2042’de, Çanakkale Köprüsü 2034’te kamuya devredilmesi gerekmektedir.” (Ekonomi Servisi)